Koliko aviona preleti svakog dana preko BiH i šta ako to više ne budu mogli???

-      U fokusu javnosti je finansijska blokada pred kojom se ni kriva ni dužna našla Agencija za pružanje usluga u zračnoj plovidbi - BHANSA, a zbog duga kojeg Vlada Republike Srpske ima prema slovenskoj firmi Viaduct. Provjerili smo koliko je važan rad BHANSA-e i koliko aviona svaki dan preleti iznad naših glava...                                                                                                                                                      

SARAJEVO, 16. aprila - BHANSA je krajem 2014. godine započela s pružanjem usluga kontrole letenja s pripadajućim servisima u dijelu zračnog prostora Bosne i Hercegovine do visine 10.000 metara iz Operativne jedinice Sarajevo ATCU I u sistemu Centra oblasne kontrole letenja (ACC), dok je u historiju ipak ostao upisan 5. decembar 2019. godine kada je BHANSA počela s pružanjem usluga u cijelom zračnom prostoru BiH, čime je postala najmlađi pružatelj usluga kontrole letenje u Evropi.

Nekih pet godina kasnije BHANSA se nalazi pred najvećom krizom u svojoj historiji, i to ne svojom krivicom nego zbog astronomskog duga kojeg je svojom neodgovornošću napravila Republika Srpska.

Ono što je možda manje poznato i čemu se pridaje nedovoljno pažnje je obim posljedica koje mogu proizaći iz blokade rada ove agencije.

Valjda u navici da uvijek nipodaštavamo sve što je naše i domaće mogli su se čuti i vidjeti komentari koji govore da BiH kontroliše mali dio neba i tek nekoliko letova dnevno, pa da se tako može iz BHANSA-e. Ne ulazeći u motive takvih komentara, analizirali smo koliko to zaista BHANSA-a vodi aviona preko našeg neba.

Za takvu analizu ne treba ni previše resursa, jer svi su podaci javno i uvijek dostupni na stranicama Eurocontrola - Evropske organizacije za sigurnost zračne plovidbe. Kako se Bosna i Hercegovina nalazi u samom srcu zračnih koridora koji povezuju Zapad i Istok Evrope, količina letova koji pređu preko BiH na dnevnom nivou je sve samo ne zanemariva.

Tako na početku ljetne sezone 2025. u prostoru nadležnosti BHANSA-e dnevno uslugu sigurne i efikanse kontrole leta primi više od 1.600 aviona tokom dana vikenda, dok je u protekloj sezoni taj broj dolazio i preko 1.900 letova dnevno.

Ono što uz sam broj letova posao jednog kontrolora letenja i pratećeg osoblja u jedinici kontrole letenja čini posebno zahtjevnim je sama kompleksnost prometa u zračnom prostoru Bosne i Hercegovine koji se pored dosta vertikalnih kretanja nalazi na jugoistočnoj osi prometa, a koja je ujedno i najprometnija u Evropi iz jednostavnog razloga što povezuje Istok i Zapad. Također, posebno stresni su sati maksimalne opterećenosti kada samo u jednom satu preko BiH preleti i više od 120 aviona.

U isto vrijeme kada su ugroženi osnovni uslovi i sredstva rada uposlenika BHANSA-e koji rade tako odgovoran posao i upravljaju životima toliko ljudi svakog dana stigao je i prvi izvještaj iz Eurocontrola o rastu zračnog saobraćaja u prvom kvartalu 2025. godine.

Naime, s krajem prvog kvartala 2025. godine, a kako se bliži užurbani ljetni period, Eurocontrol je objavio detaljan izvještaj razvoja zračnog saobraćaja i vrlo slikovitu grafiku koja prikazuje varijaciju u saobraćaju (samo IFR letove, uključujući i prelete) po ACC-u (Area Control Centre) u području Eurocontrol-a između Q1 2025. i istog perioda 2024. godine.

Sveukupno, zračni saobraćaj na području Eurocontrol-a porastao je za 5% tokom ovog perioda. Međutim, grafikon naglašava jasnu i kontinuiranu podjelu između južne i centralne/sjeverne Evrope.

Ono što je posebno zanimljivo i što treba istaći je da je najveći rast obima saobraćaja zabilježen upravo u Jugoistočnoj Evropi, gdje većina ACC-a pokazuje povećanje od preko 10% u odnosu na 2024. U ovoj regiji, u koju spada i Bosna i Hercegovina tj. BHANSA, je i prošlog ljeta zabilježen veliki skok u povećanju obima saobraćaja.

Tako je u prvom kvartalu 2025. saobraćaj u ovoj regiji u stvari bio historijski veoma visok, posebno u kritičnom području istočno od Jadrana, gdje je posebno upečatljiv rast saobraćaja u poređenju s nivoom saobraćaja prije pandemije, a gdje se 2019. godina uzima kao referentna.

Tako je u našoj regiji zabilježen porast od 35 do 60% u odnosu na 2019. godinu, dok je Centar oblasne kontrole letenja Bosne i Hercegovine s jedinicama u Sarajevu i Banjoj Luci u ovom kvartalu zabilježio povećanje od 13% u poređenju s istim periodom 2024. godine.

Sama grafika jasno pokazuje cijelu našu regiju kao onu s najvećim porastom broja letova, te odlično pokazuje koliko je Bosna i Hercegovina važan dio Eurocontrol mreže i generalno globalne mreže zračnog saobraćaja.

U tako složenom sistemu koji i na pozitivne i negativne efekte (primjer zatvorenog zračnog prostora iznad Ukrajine) reaguje na principu spojenih posuda, jasno je da i Bosna i Hercegovina igra važnu ulogu, kako nama koji živimo u njoj i zavisimo od zračnog saobraćaja u manjoj ili većoj mjeri, tako i cijeloj Evropi.

Pored oblasne kontrole letenja koja primarno pruža usluge za zrakoplove u preletu preko BiH, ne treba zaboraviti ni Jedinice prilazne aerodromske kontrole letenja u koje su također u sklopu BHANSA-e, a čijom bi blokadom praktično svi aerodromi u Bosni i Hercegovini postali neoperativni.

Pored prekida putničkog i teretnog saobraćaja to predstavlja rizik i od dodatnih tužbi od strane aviokompanija prema aerodromima i generisanja još većih dugovanja.

Na kraju krajeva, ometanje efikasnog i sigurnog rada ili potpuni prekid rada BHANSA-e je zaista scenario koji nikome ne treba.

Gledali to kao na pošiljku sa Temua koja vam neće stići, otežan ili prekinut dolazak velikog broja turista i prihoda od turizma, ili kao nekih 20 miliona KM koji se kroz doprinose neće uvesti kroz BHANSA-u u BiH ili ogromna kašnjenja i otkazivanja letova koja će turisti i poslovni ljudi širom Evrope imati, jasno je da je suverenost i kontrola našeg neba nešto za što smo se dugo i teško borili i ne smijemo dozvoliti da ispustimo iz ruku zbog neodogovornih i veoma sumnjivih radnji Vlade RS.